در خودروهای بنزینی و دیزلی، سیستم برق‌رسانی بدون وجود مولدهای برقی کارایی نخواهد داشت. یکی از مهم‌ترین این مولدها، دینام خودرو است که وظیفه تولید برق و شارژ باتری را بر عهده دارد. در این مقاله با انواع موتورهای الکتریکی در خودرو، نقش دینام و تفاوت آن با آلترناتور آشنا می‌شویم. اگر می‌خواهید بدانید دینام قدیمی چگونه کار می‌کرد و چرا با آلترناتور جایگزین شد، این مطلب راهنمای کاملی برای شماست. دینام یکی از اصلی ترین مباجث دوره آموزش برق خودرو است.
موتورهای الکتریکی در برق خودرو :
موتورهای الکتریکی موتورهایی هستند که با جریان برق کار انجام میدهند و بعضی از آنها مانند آلترناتور و دینام میتوانند تولید برق نمایند .
انواع مولد های برق در خودرو و برق خودرو:
آلترناتور ، دینام
انواع موتورهای الکتریکی در خودرو و برق خودرو :
موتورهای شیشه بالابر ، موتور استارت ، موتور برف پاکن ، موتورهای قفل مرکزی
دینام:
از مولد های برق در خودرو میباشد و این مولد سیستم بسیار ساده و قدیمی دارد . در این نوع مولد ها از دو قسمت مهم یعنی آهنربا و سیم پیچ یا همان آرمیچر استفاده شده ، یعنی با چرخش آرمیچر در داخل شعاع میدان مغناطیسی آهن ربا اثری به نام اثر القایی روی سیم پیچ آرمیچر گذاشته و تولید برق از طریق همان القا در آرمیچر ایجاد میگردد.
دینام قدیمی خودرو: نقش، عملکرد و ساختار
دینام قدیمی یکی از اجزای اصلی سیستم برق‌رسانی خودروهای کلاسیک و قدیمی بود که وظیفه تولید برق و شارژ باتری را بر عهده داشت. این نوع دینام که پیش از ظهور آلترناتورهای مدرن مورد استفاده قرار می‌گرفت، بر پایه اصول ساده‌ای کار می‌کرد اما محدودیت‌هایی نیز داشت که موجب جایگزینی آن با فناوری‌های جدید شد.
تعریف دینام قدیمی
دینام قدیمی یک ژنراتور جریان مستقیم (DC) بود که انرژی مکانیکی موتور خودرو را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کرد. این دستگاه علاوه بر تأمین برق مورد نیاز خودرو در زمان حرکت، باتری را نیز شارژ می‌کرد. در خودروهای قدیمی، دینام به عنوان قلب سیستم برق‌رسانی شناخته می‌شد و بدون آن عملکرد سیستم روشنایی و تجهیزات الکتریکی غیرممکن بود.
اجزای اصلی دینام قدیمی
1. آرمیچر (Rotor):
قسمت چرخشی دینام که با دریافت نیروی مکانیکی از موتور، میدان مغناطیسی را قطع کرده و جریان الکتریکی تولید می‌کرد.
2. آهنربا یا بالشتک:
این قسمت به صورت ثابت در داخل پوسته دینام قرار گرفته و حرکتی ندارد و کار آن ایجاد میدان مغناطیسی در دینام میباشد و این کار به صورت مصنوعی و موقتی در زمان باز بودن سوئیچ و روشن بودن خودرو صورت می پذیرد.
نکته : دلیل موقتی و مصنوعی بودن آهنربا یا بالشتک این است که بتوانند کنترل برقی خروجی دینام را با قطع وصل میدان مغناطیسی انجام گیرد.
3. کلکتور و جاروبک‌ها (Brushes):
جریان تولید شده توسط آرمیچر از طریق کلکتور به جاروبک‌ها و سپس به مدار خارجی منتقل می‌شد.
4. رگولاتور ولتاژ:
وسیله‌ای برای تنظیم ولتاژ خروجی دینام و جلوگیری از شارژ بیش از حد باتری.
نکته : رگلاتور یا آفتامات دینام با قطع وصل و کم و زیاد کردن شدت میدان مغناطیسی کنترل ولتاژ و جریان را انجام میدهد.
عملکرد دینام قدیمی
دینام قدیمی با استفاده از نیروی مکانیکی که از طریق تسمه موتور دریافت می‌کرد، آرمیچر را به چرخش درمی‌آورد. چرخش آرمیچر در میدان مغناطیسی استاتور موجب تولید جریان مستقیم (DC) می‌شد. این جریان به باتری منتقل می‌شد تا آن را شارژ کند و هم‌زمان برق مورد نیاز سیستم روشنایی و سایر تجهیزات را تأمین می‌کرد.
ویژگی‌های دینام قدیمی
• خروجی جریان مستقیم (DC):
این دینام‌ها تنها جریان مستقیم تولید می‌کردند که مستقیماً به باتری و سیستم خودرو منتقل می‌شد.
• تأثیر سرعت موتور بر عملکرد:
خروجی دینام قدیمی وابسته به سرعت موتور بود؛ در سرعت‌های پایین، تولید برق کاهش می‌یافت و ممکن بود باتری تخلیه شود.
• نیاز به تعمیر و نگهداری بیشتر:
به دلیل وجود قطعات مکانیکی مانند جاروبک‌ها و کلکتور، دینام‌های قدیمی نیازمند سرویس و تعویض قطعات به‌صورت دورهای بودند.
معایب دینام قدیمی
1. راندمان پایین:
به دلیل وابستگی به سرعت موتور، در دورهای پایین کارایی کمی داشتند و نمی‌توانستند برق کافی تولید کنند.
2. سایش قطعات:
وجود جاروبک‌ها و کلکتور منجر به فرسایش سریع‌تر قطعات و نیاز به تعمیرات مکرر می‌شد.
3. وزن و اندازه:
دینام‌های قدیمی نسبت به آلترناتورهای جدید بزرگ‌تر و سنگین‌تر بودند و فضای بیشتری اشغال می‌کردند.
4. محدودیت ولتاژ خروجی:
به دلیل طراحی ساده، ولتاژ تولیدی این دینام‌ها ثابت نبود و در سرعت‌های مختلف موتور، تغییر می‌کرد.
دلایل جایگزینی دینام قدیمی با آلترناتور
با پیشرفت تکنولوژی، آلترناتورهای مدرن جایگزین دینام‌های قدیمی شدند. آلترناتورها با تولید جریان متناوب (AC) و استفاده از یکسوسازها برای تبدیل آن به جریان مستقیم (DC)، عملکرد بسیار بهتری داشتند. این دستگاه‌ها در سرعت‌های پایین نیز برق کافی تولید می‌کردند و نیاز به تعمیرات کمتری داشتند.
دینام قدیمی به عنوان یکی از اجزای کلیدی خودروهای کلاسیک، نقش مهمی در تأمین برق و شارژ باتری ایفا می‌کرد. اگرچه این دینام‌ها با ظهور فناوری‌های جدید از رده خارج شدند، اما همچنان به‌عنوان نمادی از تاریخچه صنعت خودرو و سیستم‌های الکتریکی اهمیت دارند.
دینام خودرو، به‌ویژه نوع قدیمی آن، نقش حیاتی در تأمین انرژی الکتریکی و شارژ باتری در خودروهای گذشته داشته است. اگرچه این فناوری با ورود آلترناتورهای جدید از دور خارج شد، اما شناخت آن برای درک ساختار برق خودرو ضروری است. آشنایی با عملکرد و اجزای دینام، پایه‌ای برای یادگیری بهتر برق خودرو و تعمیرات تخصصی آن محسوب می‌شود.
