معادله حسابداری، ستون فقرات سیستم مالی هر شرکت است و فهم دقیق آن برای ثبت صحیح معاملات و مدیریت سرمایه ضروری است. در این مقاله به بررسی جزئیات سبط و گسترش معادله حسابداری می‌پردازیم و نحوه ثبت انواع حساب‌ها، برداشت‌ها، درآمدها، هزینه‌ها، خرید و فروش کالا، پیش‌پرداخت‌ها و اصلاحات مالی را با مثال‌های عملی شرح می‌دهیم. این راهنما برای دانشجویان حسابداری، حسابداران و مدیران مالی کاربردی است و به شما کمک میکند تا فرآیندهای مالی شرکت را به‌صورت دقیق و اصولی مدیریت کنید.
برداشت و تأثیر آن بر سرمایه
برداشت به معنای استفاده شخصی مالک از دارایی‌های شرکت است. وقتی صاحب شرکت برای مصارف شخصی وجه نقد یا سایر دارایی‌ها را برداشت میکند، حساب برداشت بدهکار می‌شود. در پایان سال مالی، اگر وجه برداشت‌شده به شرکت بازگردانده نشود، حساب سرمایه کاهش می‌یابد. چون برداشت باعث کاهش سرمایه می‌شود، قواعد بدهکار و بستانکار آن عکس حساب سرمایه است.
درآمد و اصول ثبت آن
درآمد حاصل خدمات انجام‌شده یا فروش کالا به مشتریان است. زمانی که شرکت خدمتی ارائه می‌دهد، دارایی یا طلب شرکت افزایش می‌یابد و در نتیجه سرمایه نیز بالا می‌رود. بنابراین درآمد موجب افزایش جمع دارایی‌ها و سرمایه در معادله حسابداری می‌شود. قواعد بدهکار و بستانکار درآمد نیز همانند حساب سرمایه است، زیرا هر دو باعث افزایش ارزش شرکت می‌شوند.
هزینه‌ها و نحوه ثبت آنها
هزینه بهایی است که برای کسب درآمد پرداخت یا تعهد می‌شود. مانند:
حقوق پرسنل
اجاره
استهلاک دارایی‌های ثابت
از آن‌جا که هزینه موجب کاهش سرمایه می‌گردد، قواعد بدهکار و بستانکار آن عکس سرمایه است و به سمت راست معادله حسابداری گرایش دارد.
اگر می‌خواهید حسابداری را به‌صورت کاربردی یاد بگیرید و بر ثبت‌های مالی واقعی مسلط شوید، شرکت در دوره آموزش حسابداری آموزشگاه نشان برتر بهترین گزینه برای شماست.
خرید و فروش کالا
خرید کالا
در شرکت‌های بازرگانی، کالاها معمولاً به‌صورت عمده خریداری می‌شوند.
در روش ثبت ادواری: حساب خرید کالا بدهکار می‌شود.
در روش ثبت دائمی: حساب موجودی کالا بدهکار و حساب بانک یا پرداختنی بستانکار می‌شود.
فروش کالا
در روش ادواری، هنگام فروش کالا، حساب بانک یا حساب‌های دریافتی بدهکار و فروش کالا بستانکار می‌شود.
در روش دائمی نیز هنگام فروش، حساب موجودی کالا بستانکار می‌گردد.
فروش کالا به سمت چپ معادله حسابداری گرایش دارد و مانند دارایی عمل میکند.
برگشت از خرید و فروش و تخفیفات
برگشت از خرید و تخفیفات
اگر مقداری از کالا به فروشنده برگشت داده شود، حساب‌های پرداختنی بدهکار و حساب برگشت از خرید و تخفیفات بستانکار می‌شود.
این حساب به سمت چپ معادله حسابداری گرایش دارد.
برگشت از فروش و تخفیفات
در صورت برگشت کالا توسط مشتری، حساب برگشت از فروش و تخفیفات بدهکار و حساب‌های دریافتی بستانکار می‌شود.
این حساب به سمت راست معادله حسابداری تمایل دارد.
تخفیفات نقدی فروش
در فروش نسیه، اگر خریدار مبلغ را زودتر از موعد پرداخت کند، ممکن است درصدی تخفیف دریافت نماید.
در دفاتر فروشنده، حساب بانک و حساب تخفیف نقدی بدهکار و حساب‌های دریافتی بستانکار می‌شود.
این حساب به سمت راست معادله حسابداری گرایش دارد.
تخفیفات نقدی خرید
در خرید نسیه نیز، در صورت پرداخت زودتر از موعد، خریدار از تخفیف برخوردار می‌شود.
در دفاتر خریدار، حساب پرداختنی بدهکار و حساب بانک و تخفیف نقدی بستانکار می‌شود.
این نوع حساب به سمت چپ معادله حسابداری متمایل است.
پیش‌پرداخت‌ها و پیش‌دریافت‌ها
پیش‌پرداخت هزینه مبلغی است که برای خدماتی در آینده پرداخت می‌شود. تا زمانی که خدمات دریافت نشده، پیش‌پرداخت نوعی دارایی محسوب می‌شود.
پیش‌دریافت درآمد وجهی است که قبل از انجام خدمات از مشتری دریافت می‌شود و به عنوان بدهی در ترازنامه شناسایی می‌گردد.
انواع حساب‌ها در معادله حسابداری:
حساب‌های دائم (مانند دارایی، بدهی، سرمایه)
حساب‌های موقت (درآمد، هزینه، برداشت و…)
حساب‌های مختلط (مثل پیش‌پرداخت‌ها و پیش‌دریافت‌ها)
با دیپلم حسابداری آموزشگاه نشان برتر مهارت‌های عملی و مدرک رسمی فنی و حرفه‌ای را دریافت کن و مسیر شغلی خودت رو سریع‌تر بساز!
اصلاحات حسابداری در پایان سال مالی
در پایان سال، حسابداران باید ثبت‌های اصلاحی انجام دهند تا درآمدها و هزینه‌ها به‌درستی در دوره مالی شناسایی شوند. این اصلاحات شامل موارد زیر است:
۱. ثبت پیش‌دریافت درآمد
مثال: شرکت نسترن مبلغ ۱۰ میلیارد ریال بابت خدمات ۱۰ ماهه از شرکت یاس دریافت کرده است.
در زمان دریافت وجه، حساب بانک بدهکار و حساب پیش‌دریافت درآمد بستانکار می‌شود. در پایان سال، بخشی از آن به عنوان درآمد شناسایی می‌گردد.
۲. اصلاح حساب پیش‌پرداخت هزینه‌ها
مثال: شرکت محمدی مبلغ ۲.۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال بابت بیمه یک‌ساله پرداخت کرده است.
در ابتدا حساب پیش‌پرداخت بدهکار و بانک بستانکار می‌شود. سپس در پایان سال، سهم هزینه‌ی هر ماه شناسایی می‌گردد.
۳. ثبت درآمدهای تحقق‌یافته اما ثبت‌نشده
مثال: شرکت مرادی در تاریخ ۱۴۰۳/۱۱/۱۴ برای خدمات انجام‌شده فاکتور صادر کرده ولی هنوز ثبت نکرده است.
برای اصلاح، حساب‌های دریافتی بدهکار و حساب درآمد خدمات بستانکار می‌شود.
۴. ثبت هزینه‌های تحقق‌یافته اما ثبت‌نشده
مثال: شرکت آذرخش قبض گاز ۷۰.۰۰۰.۰۰۰ ریالی دریافت کرده ولی ثبت نکرده است.
در این حالت حساب هزینه گاز بدهکار و حساب پرداختنی بستانکار می‌شود.
۵. ثبت هزینه استهلاک دارایی‌های غیر جاری
دارایی‌هایی با عمر مفید بیش از یک سال (مثل ساختمان و ماشین‌آلات) نیاز به ثبت هزینه استهلاک دارند.
فرمول:
(بهای تمام‌شده – ارزش اسقاط) ÷ عمر مفید = هزینه استهلاک سالانه
مثال: ساختمان ۲۸ میلیاردی با ارزش اسقاط ۱۷ میلیارد و عمر مفید ۱۰ سال → هزینه استهلاک سالانه ۱.۱ میلیارد ریال.
پروژه عملی:
شرکت نسترن در تاریخ 1/7/1402 مبلغ 10.000.000.000 ریال بابت تعمیر و نگهداری 10 ماهه کامپیوتر های شرکت یاس از آن شرکت دریافت کرد ثبت های مربوط به شرح زیر است :
تاریخ : 10/7/1402 سند حسابداری تعداد ضمائم
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ خرج | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00100010 | بانک پیشین دریافت درآمد بابت پیش‌دریافت از شرکت یاس | 10,000,000,000 | 10,000,000,000 | |
| جمع کل | 10,000,000,000 | 10,000,000,000 | |||
تاریخ : 29/12/1402 سند حسابداری
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ جزء | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00100010 | بانک پیشین دریافت درآمد بابت پیش‌دریافت از شرکت یاس | 10,000,000,000 | 10,000,000,000 | |
| جمع کل | 10,000,000,000 | 10,000,000,000 | |||
4,000,000,000
- اصلاح حساب پیش پرداخت (پیش پرداخت هزینه ها ) در طول سال مالی برای ثبت پیش پرداخت ها ، حساب پیش پرداخت بدهکار و حساب بانک بستانکار می شود و در پایان سال مالی قسمت هزینه بدهکار و حساب پیش پرداخت بستانکار می شود
پروژه عملی 2 :
شرکت محدی در تاریخ 1/10/1403 حق بیمه یک سال اینده شرکت مبلغ .2.400.000.000 ریال پرداخت کرد ثبت های مربوطه به سطح زیر است:
تاریخ : 1/10/1403 سند حسابداری تعداد ضمائم
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ جزء | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00100018 00100010 |
پیش‌پرداخت هزینه بیمه بانک بابت پیش‌پرداخت بیمه یک‌ساله | 2,400,000,000 | 2,400,000,000 | |
| جمع کل | 2,400,000,000 | 2,400,000,000 | |||
دائم 1,800,000,000
2,400,000,000 ÷ 12 = 200,000,000
تاریخ : 1/10/1403 سند حسابداری تعداد ضمائم
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ جزء | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00500028 00100018 |
هزینه پیش‌پرداخت بیمه بابت اصلاح حساب پیش‌پرداخت هزینه بیمه | 600,000,000 | 600,000,000 | |
| جمع کل | 600,000,000 | 600,000,000 | |||
ثبت درآمد های تحقق یافته ثبت نشده تا پایان سال مالی :
در پایان سال مالی ممکن است در آمد هایی تحقق یاقته باشند ولی ثبتی از بابت انها در دفاتر انجام نشده باشد لیکن باید ثبت های اصلاح لازم در پایان سال مالی در دفاتر طبق اصل تحقق درآمد انجام می گیرد
پروژه عملی:
شرکت مرادی در تاریخ 1403/11/14 صورت حساب شماره را به مبلغ 300.000.00 برای شرکت مروارید ارسال کرد ولی تا پایان سال مالی در دفاتر ثبت نشده است.
تاریخ : 29/12/1403 سند حسابداری تعداد ضمائم
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ جزء | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00500028 00100018 |
حساب‌های دریافتی درآمد ارائه خدمات بابت صورت‌حساب شماره ۸ شرکت مرادی | 300,000,000 | 300,000,000 | |
| جمع کل | 300,000,000 | 300,000,000 | |||
ثبت هزینه های تحمیل یافته نشده تا پایان سال مالی
: در پایاین سال مالی معمولا هزینه هایی وجود دارند که در دفاتر به هر دلیلی ثبت نشده اند ، برای بکار گیری صحیح اصل تطابق هزینه ها با در آمد ها در پایاین سال مالی باید این گونه هزینه ها در دفاتر ثبت شوند .
پروژه عملی ثبت هزینه های تحمیل یافته نشده تا پایان سال مالی
شرکت اذرخش صورت حساب
گاز شرکت در تاریخ 12/12/1401 به مبلغ 70.000.000 ریال دریاف کرد ولی ال پایاین سال مالی در دفاتر ثبت نشده است.
تاریخ : 29/12/1401 سند حسابداری تعداد ضمائم
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ جزء | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00500021 00200018 |
هزینه گاز حساب‌های پرداختی بابت قبض گاز در تاریخ 12/12/1401 |
70,000,000 | 70,000,000 | |
| جمع کل | 70,000,000 | 70,000,000 | |||
ثبت هزینه استهلاک دارایی های غیر جاری استهلاک پذیر :
دارایی هایی که عمر مفید آنها بیشتر از یک سال باشد به عنوان دارایی های غیر جاری یا بلند مدت در دفاتر ثبت می شوند.
به غیر از زمین دیگر دارایی های غیر جاری دارای عمر مفید محدود می باشند سپس بهای تمام شده این دارایی ها باید در طی دوره عمر مفید شان به حساب هزینه منظور شود به همین منظور در پایاین هر سال مالی باید سهمی از بهای تمام شده این دارایی ها به عنوان دهزینه استهلاک در دفاتر ثبت شود .
فرمول محاسبه هزینه استهلاک به روش خط مستقیم :
بهای تمام شده -اسقاط ارزش/مفید عمر= هزینه استهلاک
ارزش اسقاط : مبلغی که بعد از پایاین عمر مفید می توان دارایی را به آن قیمت فروخت .
پروژه عملی :
شرکت سخند در ابتدای سال 1400 یک ساختمان به مبلغ 28.000.000.000 ریال به صورت نقد خریداری کرد. عمر مفید ساختمان 10 سال و ارزش اسثاط آن 17.000.000.000 ریال می باشد.
ثبت هزینه استهلاک ساختمان در پایان سال 1400 شرح زیر است :
تاریخ : 29/12/1400 سند حسابداری تعداد ضمائم
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ جزء | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00500029 00100018 |
هزینه استهلاک ساختمان بابت هزینه استهلاک ساختمان | 1,100,000,000 | 1,100,000,000 | |
| جمع کل | 1,100,000,000 | 70,000,000 | |||
تذکر :
حساب استهلاک انباشته ساختمان یک حساب داراریی کاه می باشد عین از میزان دارایی کم میکند و در تراز نامه بعد از حساب ساختمان نوشته می شود تا از بهای تمام شده ساختمان کسر شود و ارزش دفتری ساختمان به دست می اید .
به 2 روش اصلاح حساب موجودی مازومات انجام میگیرد :
الف) روش اول : در این روش زمان خرید ملزومات حساب موجودی ملزومات را بدهکار و حساب بانک یا حساب های پرداختی بستانکار می شود در پایان سال مالی به میزان ملزومات مصرف شده حساب هزینه ملزومات را بدهکار و موجودی ملزومات را بستانکار می کنیم.
پروژه عملی 2 روش اصلاح حساب موجودی مازومات انجام میگیرد :
شرکت اسمان در تاریخ 14/4/1403 ملزومات اداری به مبلغ 800.000.000 ریال به صورت نقدی خریداری کرد در پایان سال مالی بعد از انبارگردانی مشخص شد که بلغ 320.000.000 ریال ملزومات در انبار موجود است.
تاریخ : 29/12/1400 سند حسابداری تعداد ضمائم
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ جزء | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00500014 00100010 |
موجودی ملزومات بابت خرید ملزومات بانک نقد | 800,000,000 | 800,000,000 | |
| جمع کل | 800,000,000 | 800,000,000 | |||
تاریخ : 29/12/1400 سند حسابداری تعداد ضمائم
| ردیف | کد حساب | شرح | مبلغ جزء | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 00500020 00100014 |
هزینه ملزومات موجودی ملزومات بابت اصلاح حساب |
480,000,000 | 480,000,000 | |
| جمع کل | 480,000,000 | 480,000,000 | |||
روش دوم :
در این روش در زمان خرید ملزومات حساب هزینه را بدهکار و حساب بانک یا حساب های پرداختی را بستانکار می کنیم . در پایان سال مالی به میزان ملزومات مصرف نشده ، حساب موجودی ملزومات را بدهکار و هزینه ملزومات را بستانکار می کنیم
| شماره | تاریخ | شرح | کد حساب | بدهکار (ریال) | بستانکار (ریال) |
|---|---|---|---|---|---|
| 992 | 29/12/1403 | خرید ملزومات اداری به صورت نقدی | 00100014 / 00500030 | 320,000,000 | 320,000,000 |
| 411 | 14/04/1404 | خرید ملزومات اداری به صورت نقدی | 00100010 / 00500030 | 800,000,000 | 800,000,000 |
| جمع کل | 1,120,000,000 | 1,120,000,000 | |||
تراز آزمایشی اصلاح شده :
بعد از انجام تماما ثبت های اصلاحی و انتقال آنها به دفتر روزنامه و سپس دفتر کل ، مانده حساب های جدید کی تراز آزمایشی دیگر نوشته شود به آن تراز آزمایشی اصلاح شده گفته می شود.
جمع بندی سبط و گسترش معادله حسابداری
معادله حسابداری اساس تمامی گزارش‌های مالی است و هر ثبت حسابداری باید در چارچوب آن انجام شود. تسلط بر مفاهیم برداشت، درآمد، هزینه، خرید و فروش، پیش‌پرداخت و اصلاحات حسابداری، باعث می‌شود گزارش‌های مالی دقیق و واقعی تهیه شوند.
اگر می‌خواهید حسابداری را به‌صورت کاربردی یاد بگیرید و بر ثبت‌های مالی واقعی مسلط شوید، شرکت در دوره آموزش حسابداری بازار کار آموزشگاه حسابداری نشان برتر بهترین گزینه برای شماست.
دیپلم حسابداری یک مدرک رسمی فنی و حرفه‌ای است که مهارت‌های عملی و نظری در زمینه ثبت، تحلیل و مدیریت حساب‌ها را آموزش می‌دهد. این مدرک برای ورود به بازار کار حسابداری در شرکت‌ها، موسسات مالی و ادارات مناسب است.
دوره دیپلم حسابداری معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد و شامل آموزش عملی نرم‌افزارهای حسابداری، ثبت اسناد، تنظیم ترازنامه و گزارش‌های مالی می‌باشد.
خیر، برای شرکت در دوره دیپلم حسابداری، داشتن مدرک تحصیلی پایه کافی است و پیش‌نیاز خاص دیگری نیاز نیست.
فارغ‌التحصیلان دیپلم حسابداری می‌توانند در شرکت‌ها و موسسات مالی به عنوان حسابدار، کارشناس مالی، دستیار حسابدار و یا مسئول ثبت اسناد مالی مشغول به کار شوند. همچنین امکان ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط نیز فراهم است.
بله، در این دوره آموزش نرم‌افزارهای رایج حسابداری مانند هلو، سپیدار و راهکاران، ثبت اسناد، تهیه گزارشات مالی و تمرین‌های عملی به صورت پروژه محور ارائه می‌شود.
