سیستم جرقه دلکوئی یکی از رایجترین سیستمهای جرقهزنی در خودروهای قدیمی است که همچنان در بسیاری از خودروهای فعال در جادهها به کار میرود. این سیستم با استفاده از اجزایی مانند کوئل، دلکو، شمع و سوئیچ، وظیفه تولید جرقه و آغاز احتراق در موتور را برعهده دارد. در این مقاله به معرفی اجزای سیستم جرقه دلکوئی، نحوه عملکرد آن، تنظیم دلکو، و تفاوت آن با سیستمهای مدرنتر خواهیم پرداخت.
سیستم جرقه دلکوئی چیست؟
سیستم جرقه دلکوئی یکی از انواع سیستمهای جرقهزنی است که در خودروهای قدیمی مورد استفاده قرار میگرفت. با وجود پیشرفت فناوری، هنوز هم بسیاری از خودروهای فعال در جادهها از این سیستم بهره میبرند. وظیفه اصلی این سیستم، تولید و انتقال جرقه به داخل سیلندرهای موتور جهت احتراق مخلوط سوخت و هوا است.
اجزای سیستم جرقه دلکوئی خودرو
1) باتری
2) سوئیچ
3) کوئل
4) دلکو
5) وایر
6) شمع
نحوه عملکرد مدار جرقه در خودروهای دلکوئی
پس از بازکردن سوئیچ جریان از مثبت باتری به سمت سوئیچ یعنی ترمینال BAT و سپس IGN سوئیچ و بعد به سمت ترمینال مثبت کوئل و پس از گذشتن از سیم پیچ اولیه به ترمینال منفی کوئل و از آنجا به سمت دلکو یعنی پلاتین و خازن میرود ، در صورت بسته بودن پلاتین جریان به پلاتین و منفی آن به بدنه می رسد در این لحظه سیم پیچ اولیه که دور میله آهنی ورق ورقه پیچیده شده مغناطیس شده و با باز شدن دهانه پلاتین میدان مغناطیسی آن قطع میشود ، این قطع و وصل میدان مغناطیسی روی سیم پیچ دوم یعنی ثانویه اثر القایی ایجاد میکند . جریان القایی تولید شده از برجک کوئل به سمت وایر مشترک ، درب دلکو ، زغال و فنر درب دلکو ، چکش برق به وایر مربوطه و از آنجا به سمت شمع مربوطه جهت جرقه ارسال میشود.
نکته: باز بودن دهانه پلاتین به نام زاویه جرقه و بسته بودن دهانه پلاتین بنام زاویه داول گفته می شود.
نقش باتری و سوئیچ در سیستم جرقه
1) باتری: همان طور که قبلا گفته شده کار باتری ذخیره سازی انرژی الکتریکی به صورت های شیمیایی میباشد.
2) سوئیچ : این قطعه در بسیاری از خودرو ها قرار دارد و کار آن تقسیم برق باتری به مصرف کننده های داخل خودرو و همچنین مصرف موتور اتومبیل میباشد.
نکته: سوئیچ از نظر ایمنی اهمیت زیادی دارد یعنی راننده اتومبیل پس از بستن سوئیچ و خروج از خودرو تمامی سیستم های برقی ، الکتریکی و الکترونیکی را قطع مینماید و این کار از این نظر مهم است که دیگر مصرف کننده ای در خودرو روشن نبوده و ایمنی بالاتری در سیستم های برقی به وجود می آورد .
اجزاء سوئیچ
اجزاء سوئیچ : سوئیچ از یک قسمت مکانیکی و یک قسمت برقی تشکیل میشود .
قسمت مکانیکی سوئیچ : این قسمت جهت شناسایی کلید یا سوئیچ و همچنین ایمنی قفل فرمان در نظر گرفته شده یعنی میتواند با برداشتن کلید از روی آن فرمان اتومبیل را قفل و جلوی حرکت فرمان را بگیرد .
قسمت برقی سوئیچ: این قسمت دارای قطعاتی بنام کنتاکت و سیستم چرخشی کنتاکت جهت اتصالات آنها و توزیع جریان برق به مصرف کننده ها میباشد.
ترمینالهای سوئیچ و عملکرد آنها
سوئیچ ها اغلب دارای 4 ترمینال میباشند که اسامی آن به شرح زیر است:
1-ترمینال BAT یا کد 30 یا AM
2-ترمینال ACC یا AG یا R
3-ترمینال IGN یا کد 15
4- ترمینال ST یا SOL یا کد 50
ترمینال BAT به مثبت باتری یا پایه B در اتوماتیک استارت متصل است و ترمینال ACC خروجی میباشد و به مصرف کننده های داخل خودرو از جمله رادیو پخش و ساعت و غیره … متصل میشود و ترمینال IGN برق سیستم جرقه را به کوئل و دلکو میرساند و ترمینال ST برق تحریک استارت را به اتوماتیک استارت و پایه ST آن متصل است .
کوئل خودرو چیست و چه وظیفهای در سیستم جرقه خودرو دارد؟
کوئل (Ignition Coil) یک ترانسفورماتور افزاینده است که ولتاژ ۱۲ ولتی باتری را به هزار برابرتبدیل میکند. این ولتاژ بالا برای ایجاد جرقه در شمعهای موتور مورد نیاز است تا مخلوط سوخت و هوا در سیلندرها احتراق یابد.
در سیستم جرقه دلکوئی، کوئل برق ولتاژ بالا را به دلکو ارسال میکند و دلکو آن را بین شمعهای موتور توزیع مینماید. این کار باعث میشود هر سیلندر در زمان مناسب جرقه بزند و احتراق صورت گیرد.
کوئل خودرو یکی از مهمترین اجزای سیستم جرقهزنی در موتورهای احتراقی است که نقش تبدیل ولتاژ پایین باتری به ولتاژ بالا برای ایجاد جرقه در شمعها را ایفا میکند. در خودروهای مجهز به سیستم جرقه دلکوئی، کوئل به عنوان یک بخش کلیدی، ولتاژ مورد نیاز را تولید کرده و آن را از طریق دلکو به شمعهای موتور ارسال میکند. عملکرد کوئل، انواع آن، علائم خرابی و روشهای نگهداری از آن را بررسی خواهیم کرد.
اجزای کوئل خودرو:
کوئل از چند بخش اصلی تشکیل شده است:
- سیمپیچ اولیه (Primary Winding):
- شامل چند صد دور سیم ضخیم است.
- وظیفه دارد میدان مغناطیسی ایجاد کند.
- سیمپیچ ثانویه (Secondary Winding):
- دارای هزاران دور سیم نازک است.
- ولتاژ خروجی بالا را تولید میکند.
- تمامی سیم پیچ ها در کوئل دارای لاک و عایق کاری میباشند .
- هسته آهنی:
- یک هسته آهنی نرم که میدان مغناطیسی را تقویت میکند.
- محفظه عایق:
- از جنس پلاستیک مقاوم یا فلز است که قطعات داخلی را محافظت میکند.
- ترمینالهای ورودی و خروجی:
- دارای دو ترمینال برای جریان ورودی از باتری و یک ترمینال ولتاژ بالا برای ارسال برق به دلکو.
ویدئوی سیستم جرقهزنی موتور 4 سیلندر
نحوه عملکرد کوئل در خودروهای دلکوئی:
1- ریان برق ۱۲ ولتی از باتری وارد سیمپیچ اولیه کوئل میشود.
2-با بسته شدن پلاتین دلکو، جریان برقرار شده و یک میدان مغناطیسی در اطراف هسته آهنی ایجاد میشود.
3- با باز شدن پلاتین، جریان اولیه قطع شده و باعث ریزش سریع میدان مغناطیسی میشود.
4-این تغییر ناگهانی میدان مغناطیسی باعث القای ولتاژ بسیار بالا در سیمپیچ ثانویه میشود (حدود ۱۵,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ ولت).
5-ولتاژ بالا از طریق وایرهای کوئل به دلکو و سپس به شمعهای موتور منتقل میشود تا احتراق انجام شود.
انواع کوئل در خودروهای دلکوئی
کوئلهایی که در سیستمهای دلکوئی استفاده میشوند معمولاً در دو دسته کلی قرار میگیرند:
- کوئل استوانهای (Canister Coil):
- رایجترین نوع کوئل در خودروهای کاربراتوری و دلکوئی.
- به شکل استوانهای و پر از روغن برای خنککاری بهتر.
- کوئل خشک (Dry Coil):
- نسبت به مدل استوانهای مقاومتر است.
- عملکرد بهتری در برابر حرارت بالا دارد.
علائم خرابی کوئل خودرو
اگر کوئل خودرو دچار مشکل شود، عملکرد موتور تحت تأثیر قرار گرفته و علائم زیر بروز میکند:
🔴 افت توان و شتاب موتور – اگر ولتاژ کافی به شمعها نرسد، احتراق ناقص رخ داده و قدرت موتور کاهش مییابد.
🔴 خاموش شدن ناگهانی موتور – خرابی کوئل ممکن است باعث قطع شدن جریان برق به شمعها شود و موتور خاموش گردد.
🔴 ریپ زدن موتور در دورهای بالا – کوئل معیوب ممکن است ولتاژ ناپایداری تولید کند که باعث ریپ زدن موتور در سرعتهای بالا میشود.
🔴 مصرف سوخت بیش از حد – احتراق ناقص ناشی از خرابی کوئل میتواند مصرف سوخت را افزایش دهد.
🔴 روشن شدن چراغ چک موتور – در برخی خودروهای جدید، مشکل در کوئل ممکن است باعث فعال شدن چراغ چک موتور شود.
روشهای تست کوئل خودرو
برای اطمینان از عملکرد صحیح کوئل، میتوان از روشهای زیر استفاده کرد:
✔ تست جرقهزنی: وایر خروجی کوئل را از دلکو جدا کرده و آن را نزدیک بدنه فلزی خودرو بگیرید. استارت بزنید و ببینید که آیا جرقه قوی ایجاد میشود یا خیر.
✔ تست با مولتیمتر: مقاومت سیمپیچ اولیه و ثانویه کوئل را اندازه بگیرید. مقدار مقاومت استاندارد معمولاً در دفترچه راهنمای خودرو ذکر شده است.
✔ تست با دستگاه دیاگ: در خودروهای مجهز به سیستم OBD، میتوان وضعیت کوئل را با دستگاه دیاگ بررسی کرد.
راههای افزایش عمر کوئل خودرو
✅ وایرهای شمع و دلکو را بهموقع تعویض کنید – وایرهای فرسوده باعث ایجاد مقاومت بالا و فشار بیش از حد بر کوئل میشوند.
✅ از شمعهای استاندارد استفاده کنید – شمعهای نامناسب یا کهنه باعث افزایش بار روی کوئل میشوند.
✅ از استارت زدن طولانی پرهیز کنید – استارت زدنهای مداوم و طولانی باعث گرم شدن بیش از حد کوئل میشود.
✅ سیستم جرقه را بررسی کنید – عملکرد صحیح دلکو و پلاتین در کاهش فشار بر کوئل تأثیر زیادی دارد.
✅ کوئل را از گرمای بیش از حد محافظت کنید – در صورت نیاز، از عایقهای حرارتی برای کاهش دمای کوئل استفاده کنید.
در نهایت برای سیستم دلکوئی
کوئل یکی از مهمترین قطعات در سیستم جرقهزنی خودروهای دلکوئی است که وظیفه تأمین ولتاژ بالا برای جرقه زدن شمعها را بر عهده دارد. خرابی کوئل میتواند باعث مشکلاتی مانند افت توان موتور، مصرف بالای سوخت و خاموش شدن ناگهانی خودرو شود. برای افزایش عمر کوئل، نگهداری منظم، تعویض بهموقع وایرها و استفاده از قطعات استاندارد ضروری است. دلکو و سیستم جرقهزنی یکی از مباحث مهم دوره آموزش برق خودرو و باطری سازی است.
💡 اگر متوجه علائم خرابی در کوئل شدید، حتماً آن را تست و در صورت نیاز تعویض کنید تا از بروز مشکلات جدیتر در موتور خودرو جلوگیری شود.
سیستم جرقه دلکوئی و عملکرد آن در موتورهای احتراقی
سیستم جرقه دلکوئی چیست؟
دلکو (Distributor) یکی از اجزای مهم در موتورهای بنزینی قدیمی است که در سیستم جرقه وظیفه تنظیم و توزیع برق را دارد. این سیستم بر اساس چرخش مکانیکی کار کرده و انرژی الکتریکی مورد نیاز برای ایجاد جرقه را از کوئل دریافت و به شمعهای موتور منتقل میکند.
اجزای سیستم جرقه دلکوئی
- سیستم جرقه دلکوئی از چندین بخش کلیدی تشکیل شده است:
1. دلکو (Distributor)
o شامل درپوش دلکو، چکش برق و پایه اصلی
o وظیفه توزیع ولتاژ بالا بین شمعهای موتور را بر عهده دارد.
2. چکش برق (Rotor Arm)
o بر روی شفت مرکزی دلکو نصب شده و هنگام چرخش، برق را به ترتیب به شمعهای سیلندرها هدایت میکند.
3. درپوش دلکو (Distributor Cap)
o وظیفه محافظت از قطعات داخلی دلکو و هدایت جریان برق به شمعها را دارد.
4. کنتاکت پلاتین (Breaker Points)
o یک کلید مکانیکی که برای قطع و وصل کردن جریان اولیه کوئل استفاده میشود.
5. خازن (Condenser)
o به منظور جلوگیری از ایجاد جرقه زیاد در محل قطع و وصل پلاتین و افزایش عمر آن به کار میرود.
6. زغال و فنر درب دلکو
o وظیفه آنها جریان رسانی از وایر مشترک به چکش برق میباشد.
7. صفحه دلکو و صفحه پلاتین
o کار صفحه پلاتین نگهدارنده خازن و پلاتین میباشد.
o کار صفحه دلکو نگهدارنده مجموعه خازن ، پلاتین و صفحه پلاتین به بدنه دلکو میباشد.
نحوه عملکرد سیستم جرقه دلکوئی :
1) جریان ۱۲ ولت از باتری به کوئل میرسد.
2) پلاتین باز و بسته شده و باعث ایجاد میدان مغناطیسی در کوئل میشود.
3) با قطع جریان توسط پلاتین، میدان مغناطیسی فرو میریزد و ولتاژ بالا در سیمپیچ ثانویه کوئل ایجاد میشود.
4) این ولتاژ بالا از طریق چکش برق و درپوش دلکو به ترتیب بین سیلندرها توزیع میشود
5) برق از طریق وایرها به شمع هر سیلندر رسیده و جرقه ایجاد میکند.
تنظیم دلکو در سیستم جرقه دلکوئی با تست لامپ به روش موازی
در روش موازی : ابتدا دهانه پلاتین با فیلر 40صدم میلیمتر تنظیم میشود سپس پیچ پایه دلکو را شل کرده تا دلکو در جای خود حرکت نماید. سپس موتور را توسط تک استارت یا حرکت میلنگ به صورت دستی می چرخانیم تا پیستون سیلندر یک در حالت تراکم قرار بگیرد ، در این زمان یک سر تست لامپ را به ترمینال منفی کوئل و یک سر دیگر آن را به بدنه موتور متصل مینماییم و سوئیچ را باز میکنیم (IGN) ، ابتدا دلکو را جهت موافق حرکت چکش برق میچرخانیم تا تست لامپ خاموش شود و مجددا در جهت مخالف حرکت چکش برق ، میچرخانیم تا تست لامپ روشن شود ، لحظه روشن شدن تست لامپ دلکو را در جای خود محکم می نماییم یعنی دلکو تنظیم است.
تنظیم دلکو در سیستم جرقه دلکوئی با تست لامپ به روش سری
در روش سری: ابتدا دهانه پلاتین با فیلر 40صدم میلیمتر تنظیم میشود سپس پیچ پایه دلکو را شل کرده تا دلکو در جای خود حرکت نماید. سپس موتور را توسط تک استارت یا حرکت میلنگ به صورت دستی می چرخانیم تا پیستون سیلندر یک در حالت تراکم قرار بگیرد در این زمان یک سر تست لامپ را به منفی کوئل و سر دیگر آن را به ورودی دلکو یعنی مثبت پلاتین و خازن متصل مینماییم ، ابتدا دلکو را جهت موافق حرکت چکش برق میچرخانیم تا تست لامپ روشن شود و مجددا در جهت مخالف حرکت چکش برق ، میچرخانیم تا تست لامپ خاموش شود ، لحظه خاموش شدن تست لامپ دلکو را در جای خود محکم می نماییم یعنی دلکو تنظیم است.
مزایا و معایب سیستم جرقه دلکوئی :
مزایا
- ساختار ساده و تعمیر آسان
- هزینه پایینتر نسبت به سیستمهای جرقه الکترونیکی
- عملکرد قابل قبول در شرایط استاندارد
معایب
- نیاز به تنظیم و سرویس دورهای
- استهلاک زیاد پلاتین و چکش برق
- حساسیت به رطوبت و گرد و غبار
- راندمان پایینتر نسبت به سیستم جرقه الکترونیکی
مقایسه سیستم جرقه دلکوئی با سیستم جرقه الکترونیکی
سیستم جرقه الکترونیکی |
| سیستم جرقه دلکوئی | ویژگی |
ندارد |
| نیاز دارد | تنظیمات دستی |
بالا |
| متوسط | راندمان |
کم |
| زیاد (به دلیل وجود پلاتین) | استهلاک |
بالاتر |
| پایین | هزینه تعمیر |
بیشتر |
| کمتر | دقت در زمانبندی جرقه |
سیستم جرقه دلکوئی میتواند دارای 4 نوع دلکو باشد.
1-دلکو پلاتین دار
2- دلکو مگنتی
3-دلکو مگنتی نوع دیود نوری
4- دلکو مگنتی از نوع اثر حال (آهنربایی)
دلکو مگنتی خودرو: عملکرد، اجزا، مزایا و معایب
دلکو مگنتی یکی از سیستمهای جرقهزنی مستقل و خودکفا در خودروهای قدیمی و کلاسیک محسوب میشود که برخلاف سیستمهای رایج، نیازی به باتری ندارد. این نوع دلکو از طریق یک آهنربای دائمی، جریان الکتریکی لازم را برای جرقهزنی تولید میکند و به همین دلیل، در خودروهایی که باتری یا دینام عملکرد ضعیفی دارند، یک گزینه بسیار مناسب است. در این مقاله، نحوه عملکرد، اجزا، مزایا، معایب و کاربردهای دلکو مگنتی در خودروها را بررسی خواهیم کرد.

دلکو مگنتی (Magneto Distributor) نوعی سیستم جرقهزنی است که برق مورد نیاز برای شمعها را بدون نیاز به باتری تولید میکند. این سیستم بیشتر در خودروهای کلاسیک، ماشینآلات کشاورزی و برخی موتورهای صنعتی مورد استفاده قرار گرفته و همچنان در برخی خودروهای قدیمی دیده میشود.
این سیستم به کمک یک آهنربای دائمی که با چرخش میللنگ حرکت میکند، انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل کرده و ولتاژ لازم برای جرقهزنی را فراهم میآورد.
اجزای دلکو مگنتی خودرو
1-آهنربا
2-سیم پیچ
3-برد الکترونیکی (مدول الکترونیکی)
عملکرد سیستم:
۱. با چرخش میللنگ، آهنربای داخلی دلکو مگنتی نیز میچرخد و میدان مغناطیسی متغیری ایجاد میکند.
۲. این تغییرات میدان مغناطیسی، جریان الکتریکی در سیمپیچ اولیه تولید میکند.
۳. جریان عبوری از سیم پیچ اولیه ابتدا از ترانزیستور قدرت عبور مینماید در این لحظه قطع وصل پایه بیس ترانزیستور قدرت توسط برق القایی سیم پیچ و آهنربا ایجاد شده دراین زمان اجازه عبور برق اصلی سیم پیچ اولیه در ترانزیستور قدرت صادر میشود و این عمل باعث قطع وصل برق سیم پیچ اولیه و القای جریان در سیم پیچ ثانویه میشود. تغییرات ناگهانی میدان مغناطیسی باعث القای ولتاژ بالا در سیمپیچ ثانویه شود.
4- ولتاژ تولیدشده از طریق چکش برق و درپوش دلکو به وایرهای شمع و سپس به شمعها ارسال میشود.
5- جرقه ایجادشده در شمعها باعث احتراق مخلوط سوخت و هوا در سیلندرهای موتور میشود.
🔹 نکته: برخلاف دلکوهای معمولی که وابسته به باتری و کوئل هستند، این سیستم مستقل از باتری بوده و در خودروهایی که باتری ضعیف یا خراب دارند، همچنان قادر به ایجاد جرقه خواهد بود.
مزایای دلکو مگنتی در خودروها:
✅ عدم نیاز به باتری و دینام
- خودروهایی که دارای دلکو مگنتی هستند، حتی بدون باتری یا با باتری ضعیف نیز قادر به روشن شدن و کار کردن خواهند بود.
✅ سادگی و دوام بالا
- این سیستم نسبت به دلکوهای رایج اجزای کمتری دارد و به همین دلیل، کمتر دچار خرابی میشود.
✅ عملکرد پایدار در شرایط سخت
- در خودروهای مورد استفاده در محیطهای مرطوب، سرد یا بدون دسترسی به باتری، دلکو مگنتی گزینهای ایدهآل محسوب میشود.
✅ عدم نیاز به تنظیمات پیچیده الکترونیکی
- برخلاف سیستمهای جرقهزنی مدرن که نیاز به سنسورها و واحد کنترل الکترونیکی (ECU) دارند، این سیستم بهصورت مکانیکی و ساده کار میکند.
✅ قابلیت اطمینان بالا در خودروهای کلاسیک و آفرود
- به دلیل نبود وابستگی به سیستم برق خودرو، در شرایط خارج از جاده و در مسافرتهای طولانی قابل اعتماد است.
معایب دلکو مگنتی در خودروها:
❌ عملکرد ضعیف در دور موتور پایین
- در دورهای پایین، انرژی تولیدی این سیستم کمتر است و ممکن است جرقه ضعیفتری ایجاد کند.
❌ سختی در تنظیم دقیق تایمینگ
- تنظیم زمانبندی احتراق در دلکو مگنتی نسبت به سیستمهای مدرن نیاز به دقت بیشتری دارد.
❌ تولید ولتاژ کمتر نسبت به سیستمهای مدرن
- سیستمهای جرقهزنی الکترونیکی با استفاده از کوئلهای پیشرفته، ولتاژهای بالاتری تولید میکنند که منجر به احتراق قویتر و بهینهتر میشود.
❌ محدودیت در کارایی در موتورهای مدرن
- با افزایش نیاز به کنترل دقیقتر زمان جرقه، سیستمهای مدرن جایگزین دلکو مگنتی شدهاند.
کاربردهای دلکو مگنتی در خودروها
خودروهای کلاسیک: بسیاری از خودروهای قدیمی از این سیستم برای جرقهزنی استفاده میکردند.
🔸 ماشینآلات کشاورزی: مانند تراکتورها که به دلیل قابلیت خودکفایی دلکو مگنتی، نیازی به باتری قوی ندارند.
🔸 خودروهای آفرود و نظامی: در برخی خودروهای طراحیشده برای شرایط سخت، دلکو مگنتی به عنوان یک سیستم جرقهزنی مستقل و قابل اعتماد استفاده شده است.
چگونه از دلکو مگنتی خودرو مراقبت کنیم؟
🔹 فاصله پلاتین را تنظیم کنید: اگر فاصله پلاتین درست نباشد، جرقه تولیدشده ضعیف خواهد بود.
🔹 درپوش دلکو را تمیز نگه دارید: تجمع آلودگی یا روغن میتواند باعث افت عملکرد و انتقال نادرست ولتاژ شود.
🔹 وایرهای شمع را بررسی کنید: وایرهای خراب یا فرسوده باعث انتقال نادرست ولتاژ میشوند و کارایی موتور را کاهش میدهند.
🔹 روغنکاری قطعات متحرک: برخی قسمتهای مکانیکی دلکو مانند محور چکش برق نیاز به روغنکاری دورهای دارند.
نتیجهگیری
سیستم جرقه دلکوئی یکی از مکانیزمهای قدیمی و پرکاربرد در موتورهای بنزینی محسوب میشود. با وجود مزایای آن از جمله تعمیر و نگهداری آسان، امروزه به دلیل دقت و راندمان پایینتر، جای خود را به سیستمهای جرقه الکترونیکی داده است. با این حال، در خودروهای کلاسیک و برخی موتورهای کاربراتوری همچنان مورد استفاده قرار میگیرد. اگرچه پیشرفت تکنولوژی باعث تغییر این سیستم شده، اما شناخت اصول عملکرد آن برای علاقهمندان به مکانیک خودرو و تعمیرکاران همچنان ضروری است.