اگر به دنبال ورود حرفه‌ای به بازار کار گردشگری هستید، اولین گام، درک مفاهیم پایه و اصول بنیادین این صنعت پویا و چندوجهی است. در جلسه اول از دوره آموزش گردشگری عمومی است ه یکی از 6 درس مهارتی دیپلم گردشگری است هنرجویان با چیستی گردشگری، عناصر تشکیل‌دهنده آن، انواع گردشگری و نهادهای اصلی این حوزه آشنا میشوند. این جلسه، نقش زیربنایی برای یادگیری مباحث پیشرفته‌تر مانند طراحی تور، مدیریت آژانس مسافرتی، و راهنمایی گردشگری دارد.
گردشگری چیست؟
لغت گردشگری (tourism) از کلمه tour به معنای گشتن گرفته شده که ریشه در لغت لاتین turns به معنای دور زدن، رفت و برگشت بین مبدا و مقصد دارد و از یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته است.
از قدیم الایام، اصطلاح توریست یا جهانگرد به مسافرت افرادی گفته میشد که هدف آن استراحت، گردش و سرگرمی و ـشنایی با مردم بود و کسب درآمد و اشتغال به کار، شامل این تعریف نمیشد.
طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری (WTO): گردشگری شامل فعالیتهای یک شخص برای سفر و اقامت در مکانی غیر از محیط معمول زندگی او نه بیشتر از یکسال متوالی به منظور استراحت، تجارت و یا سایر اهداف میباشد.
تعریف دیگر نیز براساس قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی: منظور از ایرانگردی و جهانگردی عبارت است از هرنوعت مسافرت انفرادی و یا گروهی که بیش از 24 ساعت بوده و به منظوره کسب و کار نباشد.
مقر سازمان جهانی جهانگردی که بسیاری از دولتها در آن عضویت دارند در مادرید اسپانیا است. همچنین سازمان ملل متحدد روز 27 سپتامبر را به عنوان روز جهانی گردشگری جشن میگیرد چرا که اساسنامه سازمان جهانی گردشگری در تاریخ 27 سپتامبر سال 1970 به تصویب سازمان جهانی گردشگری رسید.
گردشگر کیست؟ | آشنایی با ویژگی‌های گردشگر
گردشگر یا توریست: به کسی میگویند که برای مدت زمان حداقل یک شب و کمتر از یکسال به محلی غیر از وطن یا محل سکونت خود مسافرت میکند و هدف او کارکردن و کسب در امد نیست.
انواع سفر و گردشگری | بر اساس هدف و انگیزه
سازمان جهانی جهانگردی مفاهیمی همچون مسافر و گردشگر و بازدید کننده را از یکدیگر تفکیک نموده:
مسافر: کسی که بین دو یا چند کشور یا چند محل در داخل یک کشور سفر میکند.
بازدیدکننده: همه گروههای مسافران که در قالب فعالیتهای گردشگری سفر میکنند.
بازدیدکنندگان یک روزه: بازدیدکنندگانی که شب را در مقصد مورد نظر اقامت نمیکنند.
گردشگران: بازدیدکنندگانی که حداقل یک شب را در سرزمین مقصد اقامت میکنند.
در امارهای گردشگری: کارگران مرزی، مسافران عبوری، اقوام چادرنشین، پناهندگان ، کارکنان نیروهای مسلح، اعضا و نمایندگان سیاسی، مهاجران موقت و مهاجران دائمی جز گردشگران حساب نمیشوند.
تقسیم‌بندیهای متفاوتی از گردشگری توسط محققین ارائه شده است:
تقسیم بندی گردشگری با توجه به انگیزه سفر( گردشگری تفریحی و استفاده از تعطیلات- گردشگری مذهبی و زیارتی- گردشگری تاریخی، فرهنگی، هنری- گردشگری اجتماعی- گردشگری ورزشی- گردشگری بازارگانی و تجاری- گردشگری سیاسی- گردشگری مبتنی بر رویدادها- گردشگری نوستالژیک- گردشگری آموزشی و علمی- گردشگری ماجراجویانه- گردشگری سلامت)
تقسیمبندی گردشگری با توجه به محدوده جغرافیایی سفر: گردشگری خروجی (برون مرزی): شامل مسافرت افراد مقیم یک کشور به کشورهای دیگر میگردد. گردشگری ورودی (درون مرزی): شامل مسافرت افراد مقیم کشورهای دیگر به داخل آن کشور میشود. گردشگری داخلی (محلی): بازدید ساکنان یک کشور و کشورهای دیگر از یک مقصد را گردشگری داخلی میگویند. گردشگری بین المللی: شامل گردشگری درون مرزی و برون مرزی است.
تقسیمبندی گردشگری از نظر نوع مسافرت: مسافرتهای انفرادی یا خانوادگی- مسافرت جمعی
تقسیمبندی گردشگری برمبنای محیط جغرافیایی: گردشگری شهری- گردشگری روستایی- گردشگری قومی و عشایری- گردشگری فضا- گردشگری مجازی
تقسیمبندی گردشگری از نظر مکان اقامت: گردشگران میتوانند با توجه به عواملی مانند بودجه یا هزینه سفر، انگیزه و هدف سفر از انواع مختلف واحدهای اقامتی استفاده میکنند که موجب شکل گیری انواع مختلف گردشگران از این نظر میشود محل اقامت گردشگران میتواند: هتل، متل، ویلای شخصی، کمپینگ، خانه اجارهای
تقسیم بندی گردشگری از نظر نوع وسیله نقلیه
تقسیمبندی گردشگری از نظر زمان و مدت اقامت: طول مدت مسافرت را میتوان از جهانگردی کوتاه مدت و جهانگردی دراز مدت تقسیمبندی کرد. فصول و زمانهای سفر نیز موجب به وجود آمدن مقاصد گردشگری موقت یا دائمی میگردد. در ایران دو فصل جهانگردی شامل گردشگری زمستانی ( از آبان تا فروردین) و گردشگری تابستانی ( از اردیبهشت تا مهرماه) را مشخص نمود.
گردشگری از نظر اثرات آن بر محیط: گردشگری انبوه: این نوع گردشگری از قبل برنامهریزی شده است و گردشگران مایل به رفتن به اماکن ناشناخته نیستند و امکانات و کیفیت برای آنها مهم است، رفتار این افراد در طبیعت مسئولانه نبوده و در بلندمدت از خود اثرات منفی به جای میگذارند. گردشگری جایگزین: این نوع گردشگری با دیدگاه اینکه گردشگران کمترین اثرات منفی را در طبیعت از خود بهجای گذارند و از آنها تنها جای پایشان در طبیعت به جای گذارده شود بوجود امده است. این نوع گردشگری باعث ارتقاء سطح زندگی و ایجاد اشتغال بیشتر مردم محلی میشود و تاکید بسیار زیادی بر گردشگری پایدار دارند و برای طبیعت، تاریخ و فرهنگ ساکنان محلی احترام قائل میشود.
انواع اقامتگاهها در صنعت گردشگری:
هتلها: هتلها اقامتگاه هایی با اتاقهایی متعدد و خدمات گسترده مانند تریا، رستوران، استخر، سالنهای پذیرایی، سالن سمینار و سخنرانی، سالن بدنسازی، زمینهای ورزشی و فروشگاههای تهیه سوغات هستند. براساس کیفیت، خدمات و امکاناتی که در اختیار مسافران قرار میدهند از یک تا پنج ستاره تقسیم میشوند.
هتلهای فرودگاهی: واحدهای اقامتی هستند که در اطراف فرودگاهها تاسیس شده اند. مسافرانی که ویزای ورود به کشوری را ندارند یا فرصت استفاده از هتلهای داخل شهر را نداشته باشند، میتوانند به صورت ترانزیت در اینگونه هتلها اقامت نمایند.
هتل اپارتمان: نوعی واحد اقامتی است که دارای آشپزخانه، نشیمن، اتاق خواب، سرویس بهداشتی و حمام است قسمت نشیمن هتل آپارتمانها دارای میز، صندلی و مبل میباشد و معمولا اتاقها یک الی چهار خوابه است.
متل: در بسیاری از کشورها در حاشیهها و جادههای کمربندی شهرها برای مسافرانی که با وسیله شخصی سافرت میکنند، واحد اقامتی ایجاد مینمایند. این واحدها معمولا یک یا دو طبقه و دارای اتاق، تلویزیون، یخچال، امکانات تهیه چای و قهوه هست و در نزدیکی متلها معمولا سوپرمارکت، رستوران و پمپ بنزین وجود داردمستقر هستند
اقامتگاههای بومگردی: امروز در بین انواع مکانهای اقامتی محل جدیدی تحت عنوان اقامتگاه بومگردی دیده میشود. این محل بیشتر مورد توجه گردشگران جاذبههای طبیعی است. به همین دلیل محل قرار گیری اقامتگاههای بومگردی خارج از شهر و در دل طبیعت است. و معماری این مکانها حالتی سنتی و روستایی دارد.
هاستل: هاستل در اصل به معنی خوابگاه مسافر است، هاستل دارای دو نوع اتاق مشترک و خصوصی میباشد. فرق بین این دو اتاق در شریک بودن در حمام و توالت و آشپزخانه است. هاستلها به دلیل داشتن قیمت ارزان و مناسب، بین مردم محبوب میباشند.
مسافرخانه یا مهمانپذیر: نوعی مکان اقامتی اجاره ای است. معمولا هر اتاق دارای یک تا دو تخت است. امکانات بهداشتی و نیز آشپزخانه به صورت اشتراکی مورد استفاده قرار میگیرند.
زائرسرا: واحدهای اقامتی هستند که در مسیر و یا در داخل شهرهای مذهبی ساخته شده و مخصوص اقامت زائرین میباشد.
انواع جاذبه ها: به طورکلی جاذبهها را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: جاذبههای طبیعی و جاذبههای انسانی-فرهنگی (انسان ساخت)
کشور ایران به دلیل قدمت تاریخی و فرهنگی خود جاذبههای متنوعی را داراست که میتوانند طیف وسیعی از توقعات توریستها را تامین کند.
3 دسته بندی جاذبه گردشگری ایران
- طبیعی: کوههای سبلان و دماوند، کویرهای زیبا، آبهای معدنی و….
- فرهنگی: تخت جمشید، مسجد گوهرشاد، منارجنبان، صنایع دستی
- مذهبی: حرم مطهر امام رضا، حرم حضرت معصومه، امامزادگان
محصولات صنعت گردشگری را میتوان به دو دسته محصولات ملموس مانند سوغات و جاذبه ها و ناملموس مانند مهماننوازی تقسیمبندی نمود.
خدمات گردشگری توسط گروه های مختلف از جمله: تورگردانان، هتلداران، رستورانداران، راهنمایان تور، دفاتر خدمات مسافرتی، تولیدکنندگان صنایعدستی، جاذبههای گردشگری و صنعت حمل و نقل ارائه میشود.
سازمانهای بینالمللی مرتبط با جهانگردی:
سازمان جهانی جهانگردی: بزرگترین سازمان بینالمللی فعال در زمینه سفر و گردشگری میباشد. مقر آن ابتدا در ژنو قرار داشت و سپس به مادرید اسپانیا منتقل شد. هدف این سازمان توسعه دانش جهانگردی است. این سازمان دارای شش کمیسیون منطقهای آفریقا، آمریکا، آسیای شرقی و حوزه اقیانوس آرام، اروپا، جنوب آسیا و خاورمیانه میباشد.
شورای جهانی سفر و جهانگردی:
این شورا مشتمل بر 100 مدیر ارشد برجسته از تمامی بخشهای صنعت گردشگری از سراسر جهان است. این افراد از فعالیتها و صنایعی همچون حمل و نقل، اقامت، کشتیرانی و….. انتخاب میشوند. مقر این شورا در بروکسل بلژیک است. گزارشات این شورا در خصوص تاثیرگذاری گردشگری در اقتصاد کشورها به عنوان منبع اطلاعاتی برای برنامهریزی کشورهای عضو قرار میگیرد.
سازمان بینالمللی هواپیمایی کشوری (ایکائو):
مقر این سازمان در مونترال کاناداست و به طور کلی اهداف و فعالیتهای ایکائو تعیین استانداردهای هوانوردی برای پروازهای بینالمللی است.
اتحادیه بینالمللی هواپیمایی (یاتا):
این اتحادیه در 1945 بنیانگذاری شد. و ارتباط کاری نزدیکی با ایکائو دارد. دفتر کاری این اتحادیه در مونترال کاناداست و دفتر اجرایی آن در ژنو سوئیس میباشد. هدف آن ارائه خدمات به صنعت حمل و نقل هوایی بوده و نمایندهی شرکتهای هواپیمایی است و در خدمت صنعت هوانوردی میباشد.
یونسکو:
یک سازمان تخصصی سازمان ملل متحد است که با هدف کمک به ایجاد صلح، ریشهکن کردن فقر، توسعه پایدار و گفتگوی بین فرهنگی از طریق آموزش، علوم، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات به وجود آمد. اکثر دفاتر آن در پاریس فرانسه
درک مفاهیم پایه صنعت گردشگری، نخستین گام برای ورود حرفه‌ای به این حوزه گسترده و پویا است. آشنایی با واژه‌های کلیدی مانند «گردشگری» و «گردشگر»، شناخت اهداف مختلف سفر، آگاهی از عناصر اصلی صنعت گردشگری و نقش نهادهای دولتی و خصوصی، به هنرجویان کمک میکند تا با دیدی باز و علمی مسیر شغلی یا تحصیلی خود را در این صنعت آغاز کنند.
در هر دوره آموزش گردشگری، تسلط بر این مفاهیم مقدماتی، پایه‌گذار یادگیری عمیق‌تر در مباحث تخصصی‌تر مانند مدیریت تور، راهنمایی گردشگران، بازاریابی گردشگری و برنامهریزی سفر خواهد بود. آموزشگاه گردشگری نشان برتر با ارائه این مفاهیم به زبان ساده و کاربردی، مسیر ورود شما به دنیای گردشگری را هموار می‌سازد.
